Europese en nationale aanbestedingen staan garant voor verhitte discussies onder architecten. Vooral de referentie-eisen vormen problemen voor veel architectenbureaus. Dit was al het geval onder het oude Bao, maar ook vandaag de dag is het er voor veel – veelal kleinere ondernemingen – niet makkelijker op geworden.
Het zogenaamde ‘scholentrauma’ werd een begrip. Architecten dienden minimaal drie recente referentieopdrachten van schoolgebouwen aan te leveren, die vergelijkbaar waren qua omvang, kosten en functionaliteit. Deze opdrachten moesten zijn opgeleverd en voorzien van tevredenheidsverklaringen van opdrachtgevers. Destijds leverde de wettelijke referentietermijn van drie jaar al problemen op. Dit werd deels ondervangen door het oprekken van de referentietermijn tot vijf jaar of in sommige gevallen zelfs langer. Echter leidde dit niet tot het gewenste resultaat. Met name voor kleine en startende bureaus vormde de referentie-eisen een grote drempel.
Met de komst van de Aanbestedingswet 2012 (inclusief Aanbestedingsbesluit en Gids Proportionaliteit) zou alles beter worden. Deze nieuwe wetgeving zou zich sterk maken voor de kansen voor het MKB en een proportionele inrichting van aanbestedingen. Branchevereniging van architectenbureaus (BNA) heeft kort na de inwerkingtreding van deze wet al gemeld dat de wettelijke referentietermijn meer rigide dan tevoren werd toegepast. Ondanks dat de nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijn stelt dat de wettelijke referentietermijn mag worden verlengd, wordt dit nog weinig door aanbestedende diensten toegepast. Zij houden vast aan de Gids Proportionaliteit en art. 2:93 AW: ‘korter mag, langer niet.’
Voorschrift 3.5 F van de Gids Proportionaliteit schrijft voor dat toetsing van ervaring van de inschrijvers aan de hand van kerncompetenties dient te gebeuren. Dit maakt dat aanbestedende diensten niet om drie nagenoeg identieke referenties mogen vragen. Echter zorgt de stapeling van zeer specifieke kerncompetenties en aanvullende voorwaarden voor de referenties, zoals omvang en type opdrachtgever, nog steeds voor problemen bij veel architectenbureaus. Architecten hebben door de crisis minder werk en dus minder relevante referentieprojecten.
Door de jaren en verschillende wet- en regelgeving heen, zijn er in de praktijk nog maar weinig verbeteringen ten aanzien van de uitvraag van referenties bij architectenselecties. Wellicht dat de komende verwerking van de nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijn daar verandering in kan brengen.
Bron: Tijdschrift voor Bouwrecht, mei 2015